गणेशोत्सव: नवीन अनुभव आणि आठवणी

टुसॉन येथे निलेशच्या ओळखीतील लोकांकडे गणपती पूजेला येण्याचे आमंत्रण मिळाले. म्हटले जाऊन येऊया. गणेशपूजा तर मी करत नाही. पण येथे कसे असते ते पाहणे आणि लोकांशी ओळख करण्यासाठी काल संध्याकाळी निलेश आणि त्याच्या मित्रासोबत गेलो श्री. संकेत यांच्याकडे.  तिथे पाहिले तर गणपतीच्या भोवती सजावट करण्याचे काम सुरू होते. गणपतीची मूर्ती दिसली नाही. तसे मनात आलेच होते की येथे गणपतीच्या मूर्ती आपल्याप्रमाणे बनवून मिळण्याची किंवा आणण्याची शक्यता कमीच आहे. मित्रमंडळी हळू हळू जमा होत होतीच. आता सर्वांचीच नावे लक्षात नाही आणि येथे लिहूही शकत नाही. :) थोड्या वेळात गणपतीची मूर्ती आणि गणपती बसवता येईल असे त्याचे वाहन एक मोठा उंदीर आणण्यात आला दुसर्‍या घरातून. तेव्हा कळले की गणपतीची प्रतिस्थापना/विसर्जन करीत नाहीत. फक्त पूजा. नवीन काहीतरी पहायला मिळाले.

थोड्याच वेळात गणपतीच्या आरतीची तयारी चालू झाली. आरती लिहून असलेले कागद वाटण्यात आले. पण त्याची बहुतेकांना गरज नव्हतीच. लहानपणापासून म्हणत असलेल्या आरतीकरीता पुन्हा वाचायची गरज नाहीच म्हणा.  आरती झाल्यानंतर प्रसाद (आणि महाप्रसाद?) उकडीचे मोदक आणि रगडा पॅटिस, तिसरा पदार्थ काय होता ते नाव विचारायचे राहिले. पण तीनही चवीला मस्त एकदम. शेवयांची खीर ही होती. पण पोट भरल्याने घेतली नाही :) खाता खाता इतरांशी गप्पा मारल्या. थोड्या वेळात निरोप घेऊन परतलो.
(छायाचित्रांच्या प्रतिक्षेत आहे. लवकरच येथे लावेन)

१:३० ते १:४५ तास होतो तिकडे पण तेवढ्यावेळात जुन्या आठवणीही डोळ्यासमोर तरळून गेल्या. घरात गणपती असल्याने त्याची तयारी ४-५ दिवस आधीच सुरू व्हायची. आमची गणपतीची मूर्ती ठरलेली. मग त्याच्या भोवतीची आरास, मखर सर्वांची तयारी. थर्मॉकोल वापरून मंदिर, पाळणा वगैरे तयार केलेले. वेगवेगळे रंगीत कापडं वापरून सर्व सजवून ठेवायचे. १० दिवस गणपती. अनंत चतुर्दशीपर्यंत. शेवटच्या दिवशी घरी अनंताची, सत्यनारायणाची पूजा. दुपारी शेजारील लोक जेवायला घरी. संध्याकाळी कमीत कमी १० जण गणपती विसर्जनाला. सुरूवातीला काही वर्षे आम्ही लगेच परत यायचो. पण मग नंतर रात्री परत येताना तेथील विसर्जनाला आलेले मोठमोठे गणपती पाहत रहायचो. आम्ही गणपती विसर्जनाला अंधेरीत सात बंगल्याला जायचो. तिथेच बस स्टॉप जवळ थांबून मिरवणूकीत चाललेले गणपती पाहत बसायचो. नंतर हळू हळू चालत परत यायचं.  एक गोष्ट नेहमी आठवते. सांताक्रूझच्या बाबुभाई भवानजी की जगजीवनदास ह्यांच्या भलामोठा गणपती आम्हाला नेहमी चार बंगल्याच्या सिग्नल जवळच दिसायचा. १ २ वर्षे आम्ही विचार केला की इथेच (सात बंगल्याला) थांबून पहायचा. पण खूप वेळ वाट पाहून परत निघालो तर तो गणपती तिथेच चार बंगल्याजवळच दिसला.

घरच्या गणपतीसोबतच कॉलनीमधील सार्वजनिक गणपतीची ही तेवढीच आठवण. गणपतीच्या वर्गणीपासून इतर कार्यक्रम कोणते करावेत ह्याकरीता सुरूवातीला झालेल्या चर्चा. नंतर घरोघरी जाऊन वर्गणी जमा करणे. आमच्या घरातील सर्वच जण आणि इतर काही घरे नेहमी गणेशोत्सवाच्या सुरूवातीपासून शेवटपर्यंत सर्व गोष्टींत सहभागी. मग गणपतीच्या मखरापासून इतर सजावटीला लागणार्‍या गोष्टीत मदत करणे.  सांस्कृतिक कार्यक्रमांची तयारी. गाणी, नाटके. अर्थात ह्यात मी जास्त कधी नव्हतो, पण थोडाफार सहभाग होताच. गणपतीच्या आदल्या पूर्ण रात्रभर सजावटीकरीता जागणे, नंतर सकाळी घरातील गणपतीची तयारी. जी जवळपास २ पर्यंत व्हायची. मग परत सार्वजनिक गणपतीजवळ जाऊन गंमती करणे. रात्री ११ १२ पर्यंत कार्यक्रम. मग आम्ही आमच्या गटातील काही मंडळी २/३ वाजेपर्यंत गप्पा, अंताक्षरीमध्ये गुंग असायचो.  पुन्हा दुसर्‍या दिवशी शाळा कॉलेज करून परत हजर. ५ दिवस पूर्ण धमाल असायची. ५ दिवसांनी तो गणपती विसर्जन केल्यानंतर एकदम सुनं सुनं वाटायचं.

ह्या आठवणी नेहमीच राहतील आणि आनंद देत राहतील (हो आठवणीच म्हणा. कारण तेच तसेच दिवस अनुभव पुन्हा मिळणे कठीण.)

आता  तरी मी गणपतीपूजनात सहभागी नसतो बहुधा. पण तरीही घरी गणपती असल्याने त्याबाबतीत जेवढे शक्य जेवढे आवडेल तेवढे करतो. वडिलांच्या जन्मापासून असलेला गणपती आमच्या घरी नेहमीच येत राहिला आहे. फक्त ह्यावर्षीच खंड पडलेला दिसला. मी अमेरिकेत आणि घरातील लोक गावाला गेल्याने.