[गुंतवणूक आणि करप्रणाली] Equity Linked Savings Scheme (ELSS)

आज आपण पाहूया, ईक्विटी लिन्क्ड् सेविंग स्किम अर्थात Equity Linked Savings Scheme (ELSS) बद्दल.

ELSS हा म्युच्युअल फंड मधील गुंतवणूकीचा प्रकार असून ह्यावर करसवलतही दिली जाते. ह्यात गुंतवलेली रक्कम ही त्या फंडच्या व्यवस्थापकाकडून आपल्या तर्फे शेअर मार्केट मध्ये गुंतविली जाते. त्यातील उतारचढावानुसार व्यवस्थापक  ह्या गुंतवणूकीवर लक्ष ठेवून मग त्यात बदल करत असतो. ह्यात मिळणारा नफा हा साधारणतः इतर गुंतवणूकींपेक्षा जास्त असू शकतो. पण शेअर बाजाराशी संलग्नित असल्याने ही गुंतवणूक खात्रीशीर नसते. नफा मिळूही शकतो अथवा गुंतविलेल्या रक्कमेवर नुकसानही होऊ शकते.

काही म्युच्युअल फंड मध्ये गुंतवणूक आणि ते बंद करणे ह्यातील मध्यम काळात लाभांश दिला जात असतो. तो लाभांशही करमुक्त असतो.

लाभांशावरून म्युच्युअल फंड आणि ELSS चे तीन प्रकार असतात.
१.  Dividend Payout (लाभांश परतावा) : ह्यात गुंतवणूकदाराला लाभांश स्वतःकडे मिळतो. ह्या प्रकारात त्या फंडची NAV त्या लाभांशाप्रमाणे घटली जाते.
२.  Dividend Reinvestment (लाभांश पुनर्गुंतवणूक) ह्यात गुंतवणूकदाराला मिळणारा लाभांश पुन्हा त्याच स्कीम मध्ये गुंतविले जातात. ह्या प्रकारातही त्या फंडची NAV त्या लाभांशाप्रमाणे घटली जाते. आणि ह्यात आणखी एक तोटा आहे की लाभांशाची ती रक्कम ELSS मध्ये गुंतविल्याने त्या तारखेपासून ३ वर्षांकरीता बांधली जाते.
३.  Growth: ह्या प्रकारात लाभांश दिला जात नाही. त्यामुळे ह्याचा NAV हा पहिल्या २ प्रकारांपेक्षा जास्त असतो.

मर्यादा: गुंतवणूकीस कमाल मर्यादा नाही. पण गुंतवणूकीवर करसवलत कमाल रू. १,००,०००/- पर्यंतच मिळते.

मुदतः
ह्यात पैसे गुंतवून ठेवण्यास मुदतीची मर्यादा नाही. परंतु गुंतवणुकीच्या तारखेपासून ३ वर्षे ही रक्कम बांधून ठेवली जाते. म्हणजेच ती रक्कम ३ वर्षे आपण काढू शकत नाही. ह्याला लॉक-इन पिरिअड म्हणतात. त्यानंतर केव्हाही रक्कम काढू शकतो.

गुंतवणूकीवर कर सवलत:
ELSS मध्ये गुंतविलेली रक्कम कलम 80C नुसार कमाल रू. १,००,०००/- पर्यंत करसवलतीस पात्र असते.

गुंतवणूकीवर कर सवलत मिळणार्‍या व्याज/लाभावर कर सवलतः
गुंतवणू़दाराला मिळालेला लाभांश हा करमुक्त असतो.

मुदतीनंतर मिळालेल्या रकमेवर कर सवलत :

• इक्विटीमध्ये गुंतविलेल्या रकमेवर जो लाभ मिळतो तो १ वर्षानंतर घेतला असल्यास दीर्घकालीन भांडवल नफा असून Securities Transaction Tax (STT) भरलेला असल्यास हा नफा करमुक्त असतो.
• १ वर्षाच्या आधीच रक्कम काढून घेतल्यास तो अल्पकालीन भांडवल असून त्यावर १५% दराने कर भरावा लागतो. ELSS मध्ये ठेवलेले पैशांवरील नफा त्यातील ३ वर्षांच्या बंधनामुळे आपोआपच दीर्घकालीन भांडवल नफा असतो आणि करमुक्त असतो.